朝代:明代
作者: 王守仁
全文:
经,常道也,其在于天谓之命,其赋于人谓之性,其主于身谓之心。心也,性也,命也,一也。通人物,达四海,塞天地,亘古今,无有乎弗具,无有乎弗同,无有乎或变者也,是常道也。其应乎感也,则为恻隐,为羞恶,为辞让,为是非;其见于事也,则为父子之亲,为君臣之义,为夫妇之别,为长幼之序,为朋友之信。是恻隐也,羞恶也,辞让也,是非也,是亲也,义也,序也,别也,信也,一也;皆所谓心也,性也,命也。通人物,达四海,塞天地,亘古今,无有乎弗具,无有乎弗同,无有乎或变者也,是常道也。是常道也,以言其阴阳消息之行焉,则谓之《易》;以言其纪纲政事之施焉,则谓之《书》;以言其歌咏性情之发焉,则谓之《诗》;以言其条理节文之著焉,则谓之《礼》;以言其欣喜和平之生焉,则谓之《乐》;以言其诚伪邪正之辩焉,则谓之《春秋》。是阴阳消息之行也以至于诚伪邪正之辩也,一也;皆所谓心也,性也,命也。通人物,达四海,塞天地,亘古今,无有乎弗具,无有乎弗同,无有乎或变者也,夫是之谓六经。六经者非他,吾心之常道也。故《易》也者,志吾心之阴阳消息者也;《书》也者,志吾心之纪纲政事者也;《诗》也者,志吾心之歌咏性情者也;《礼》也者,志吾心之条理节文者也;《乐》也者,志吾心之欣喜和平者也;《春秋》也者,志吾心之诚伪邪正者也。君子之于六经也,求之吾心之阴阳消息而时行焉,所以尊《易》也;求之吾心之纪纲政事而时施焉,所以尊《书》也;求之吾心之歌咏性情而时发焉,所以尊《诗》也;求之吾心之条理节文而时著焉。所以尊《礼》也;求之吾心之欣喜和平而时生焉,所以尊《乐》也;求之吾心之诚伪邪正而时辩焉,所以尊《春秋》也。
盖昔者圣人之扶人极、忧后世而述六经也,犹之富家者之父祖,虑其产业库藏之积,其子孙者或至于遗忘散失,卒困穷而无以自全也,而记籍其家之所有以贻之,使之世守其产业库藏之积而享用焉,以免于困穷之患。故六经者,吾心之记籍也;而六经之实,则具于吾心,犹之产业库藏之实积,种种色色,具存于其家;其记籍者,特名状数目而已。而世之学者,不知求六经之实于吾心,而徒考索于影响之间,牵制于文义之末,硁硁然以为是六经矣;是犹富家之子孙,不务守视享用其产业库藏之实积,日遗忘散失,至于窭人丐夫,而犹嚣嚣然指其记籍。曰:“斯吾产业库藏之积也!”何以异于是?
呜呼!六经之学,其不明于世,非一朝一夕之故矣。尚功利,崇邪说,是谓乱经;习训诂,传记诵,没溺于浅闻小见,以涂天下之耳目,是谓侮经;侈淫辞,竞诡辩,饰奸心盗行,逐世垄断,而犹自以为通经,是谓贼经。若是者,是并其所谓记籍者而割裂弃毁之矣,宁复知所以为尊经也乎?
越城旧有稽山书院,在卧龙西岗,荒废久矣。郡守渭南南君大吉,既敷政于民,则慨然悼末学之支离,将进之以圣贤之道,于是使山阴令吴君瀛拓书院而一新之;又为尊经之阁于其后,曰:经正则庶民兴,庶民兴斯无邪慝矣。阁成,请予一言,以谂多士。予既不获辞,则为记之若是。呜呼!世之学者,得吾说而求诸其心焉,其亦庶乎知所以为尊经也矣。
拼音:
jīng, cháng dào yě, qí zài yú tiān wèi zhī mìng, qí fù yú rén wèi zhī xìng, qí zhǔ yú shēn wèi zhī xīn. xīn yě, xìng yě, mìng yě, yī yě. tōng rén wù, dá sì hǎi, sāi tiān dì, gèn gǔ jīn, wú yǒu hū fú jù, wú yǒu hū fú tóng, wú yǒu hū huò biàn zhě yě, shì cháng dào yě. qí yīng hū gǎn yě, zé wèi cè yǐn, wèi xiū wù, wèi cí ràng, wéi shì fēi qí jiàn yú shì yě, zé wèi fù zǐ zhī qīn, wèi jūn chén zhī yì, wèi fū fù zhī bié, wèi cháng yòu zhī xù, wèi péng yǒu zhī xìn. shì cè yǐn yě, xiū wù yě, cí ràng yě, shì fēi yě, shì qīn yě, yì yě, xù yě, bié yě, xìn yě, yī yě jiē suǒ wèi xīn yě, xìng yě, mìng yě. tōng rén wù, dá sì hǎi, sāi tiān dì, gèn gǔ jīn, wú yǒu hū fú jù, wú yǒu hū fú tóng, wú yǒu hū huò biàn zhě yě, shì cháng dào yě. shì cháng dào yě, yǐ yán qí yīn yáng xiāo xī zhī xíng yān, zé wèi zhī yì yǐ yán qí jì gāng zhèng shì zhī shī yān, zé wèi zhī shū yǐ yán qí gē yǒng xìng qíng zhī fā yān, zé wèi zhī shī yǐ yán qí tiáo lǐ jié wén zhī zhe yān, zé wèi zhī lǐ yǐ yán qí xīn xǐ hé píng zhī shēng yān, zé wèi zhī lè yǐ yán qí chéng wěi xié zhèng zhī biàn yān, zé wèi zhī chūn qiū. shì yīn yáng xiāo xī zhī xíng yě yǐ zhì yú chéng wěi xié zhèng zhī biàn yě, yī yě jiē suǒ wèi xīn yě, xìng yě, mìng yě. tōng rén wù, dá sì hǎi, sāi tiān dì, gèn gǔ jīn, wú yǒu hū fú jù, wú yǒu hū fú tóng, wú yǒu hū huò biàn zhě yě, fū shì zhī wèi liù jīng. liù jīng zhě fēi tā, wú xīn zhī cháng dào yě. gù yì yě zhě, zhì wú xīn zhī yīn yáng xiāo xī zhě yě shū yě zhě, zhì wú xīn zhī jì gāng zhèng shì zhě yě shī yě zhě, zhì wú xīn zhī gē yǒng xìng qíng zhě yě lǐ yě zhě, zhì wú xīn zhī tiáo lǐ jié wén zhě yě lè yě zhě, zhì wú xīn zhī xīn xǐ hé píng zhě yě chūn qiū yě zhě, zhì wú xīn zhī chéng wěi xié zhèng zhě yě. jūn zǐ zhī yú liù jīng yě, qiú zhī wú xīn zhī yīn yáng xiāo xī ér shí xíng yān, suǒ yǐ zūn yì yě qiú zhī wú xīn zhī jì gāng zhèng shì ér shí shī yān, suǒ yǐ zūn shū yě qiú zhī wú xīn zhī gē yǒng xìng qíng ér shí fā yān, suǒ yǐ zūn shī yě qiú zhī wú xīn zhī tiáo lǐ jié wén ér shí zhe yān. suǒ yǐ zūn lǐ yě qiú zhī wú xīn zhī xīn xǐ hé píng ér shí shēng yān, suǒ yǐ zūn lè yě qiú zhī wú xīn zhī chéng wěi xié zhèng ér shí biàn yān, suǒ yǐ zūn chūn qiū yě. gài xī zhě shèng rén zhī fú rén jí yōu hòu shì ér shù liù jīng yě, yóu zhī fù jiā zhě zhī fù zǔ, lǜ qí chǎn yè kù cáng zhī jī, qí zǐ sūn zhě huò zhì yú yí wàng sàn shī, zú kùn qióng ér wú yǐ zì quán yě, ér jì jí qí jiā zhī suǒ yǒu yǐ yí zhī, shǐ zhī shì shǒu qí chǎn yè kù cáng zhī jī ér xiǎng yòng yān, yǐ miǎn yú kùn qióng zhī huàn. gù liù jīng zhě, wú xīn zhī jì jí yě ér liù jīng zhī shí, zé jù yú wú xīn, yóu zhī chǎn yè kù cáng zhī shí jī, zhǒng zhǒng sè sè, jù cún yú qí jiā qí jì jí zhě, tè míng zhuàng shù mù ér yǐ. ér shì zhī xué zhě, bù zhī qiú liù jīng zhī shí yú wú xīn, ér tú kǎo suǒ yú yǐng xiǎng zhī jiān, qiān zhì yú wén yì zhī mò, kēng kēng rán yǐ wéi shì liù jīng yǐ shì yóu fù jiā zhī zǐ sūn, bù wù shǒu shì xiǎng yòng qí chǎn yè kù cáng zhī shí jī, rì yí wàng sàn shī, zhì yú jù rén gài fū, ér yóu xiāo xiāo rán zhǐ qí jì jí. yuē: sī wú chǎn yè kù cáng zhī jī yě! hé yǐ yì yú shì? wū hū! liù jīng zhī xué, qí bù míng yú shì, fēi yī zhāo yī xī zhī gù yǐ. shàng gōng lì, chóng xié shuō, shì wèi luàn jīng xí xùn gǔ, zhuàn jì sòng, méi nì yú qiǎn wén xiǎo jiàn, yǐ tú tiān xià zhī ěr mù, shì wèi wǔ jīng chǐ yín cí, jìng guǐ biàn, shì jiān xīn dào xíng, zhú shì lǒng duàn, ér yóu zì yǐ wéi tōng jīng, shì wèi zéi jīng. ruò shì zhě, shì bìng qí suǒ wèi jì jí zhě ér gē liè qì huǐ zhī yǐ, níng fù zhī suǒ yǐ wéi zūn jīng yě hū? yuè chéng jiù yǒu jī shān shū yuàn, zài wò lóng xī gǎng, huāng fèi jiǔ yǐ. jùn shǒu wèi nán nán jūn dà jí, jì fū zhèng yú mín, zé kǎi rán dào mò xué zhī zhī lí, jiāng jìn zhī yǐ shèng xián zhī dào, yú shì shǐ shān yīn lìng wú jūn yíng tà shū yuàn ér yī xīn zhī yòu wèi zūn jīng zhī gé yú qí hòu, yuē: jīng zhèng zé shù mín xìng, shù mín xìng sī wú xié tè yǐ. gé chéng, qǐng yǔ yī yán, yǐ shěn duō shì. yǔ jì bù huò cí, zé wèi jì zhī ruò shì. wū hū! shì zhī xué zhě, dé wú shuō ér qiú zhū qí xīn yān, qí yì shù hū zhī suǒ yǐ wéi zūn jīng yě yǐ.
- 经是永恒不变的真理,它在天称为“命”,秉赋于人称为“性”,作为人身的主宰称为“心”。心、性、命,是一个东西。它沟通人与物,遍及四海,充塞天地之间,贯通往古来今,无处不存,无处不是同样,无处可能改变的存在,所以它是永恒不变之道。它表现在人的情感里,便是恻隐之心,羞恶之心,谦让之心,是非之心;它表现在人际关系上,便是父子之亲,君臣之义,夫妇之别,兄弟之序,朋友之信。因此恻隐心、羞恶心、谦让心、是非心,也就是亲、义、序、别、信,是同样一件东西;都是心、性、命。这些都是沟通人与物,普及四海,充塞天地,贯穿古今,无处不存,无处不相同,无处可能改变的存在,即永恒不变之道。这永恒不变之道,用以阐述阴阳盛衰的运行,便称它为《易》;用以表明纪纲政事的施行,便称它为《书》;用以传达歌咏性情的感发,便称它为《诗》;用以显示体统仪节的表征,便称它为《礼》;用以宣泄欣喜和平的跃动,便称它为《乐》;用以辨别真假邪正的标准,便称它为《春秋》。因此阴阳盛衰的运行,以至于真假邪正的评价,同样是一个东西;都是心、性、命。这些都是沟通人与物,普及四海,充塞天地,贯穿古今,无处不存,无处不相同,无处可能改变的真理,唯其如此所以称为六经。六经不是别的,就是我们心中永恒不变之道。因此《易》这部经,是记我们内心的阴阳盛衰的经:《书》这部经,是记我们心中的纪纲政事的经;《诗》这部经,是记我们心中的歌咏性情的经;《礼》这部经,是记我们心中的体统仪节的经;《乐》这部经,是记我们心中的欣喜和平的经;《春秋》这部经,是记我们心中的真假邪正的经。君子的对待六经,省察心中的阴阳盛衰而使之及时运行,这才是尊重《易》;省察心中的纪纲政事而使之及时施行,这才是尊重《书》;省察心中的歌咏性情而使之及时感发,这才是尊重《诗》;省察心中的体统仪节而使之及时表露,这才是尊重《礼》;省察心中的欣喜和平而使之及时跃动,这才是尊重《乐》;省察心中的真假邪正而及时地辨明,这才是尊重《春秋》。
- 大抵古代圣人的匡扶人间正道、耽心后世的颓败而著述六经,正如同富家的上一辈,耽心他们的产业和库藏中的财富,到子孙手里会被遗忘散失,不知哪一天陷入穷困而无以自谋生活,因而记录下他们家中所有财富的账目而遗留给子孙,使他们能永世守护这些产业库藏中的财富而得以享用,以避免贫困的祸患。所以六经,是我们内心的账本,而六经的实际内容,则具备在我们内心,正如同产业库藏的财富,各种各样的具体物资,都存在家里。那账本,不过记下它们的名称品类数目罢了。而世上学六经的人,不懂得从自己的心里去探求六经的实际内容,却空自从实际之外的仿佛的形迹之中去探索,拘守于文字训诂的细枝末节,鄙陋地以为那些就是六经了,这正像富家的子孙,不致力守护和享用家中的产业库藏中的实际财富,一天天遗忘散失,而终于变成穷人乞丐,却还要晓晓地指着账本,说道:“这便是我家产业库藏的财富!”同这有什么两样?唉!六经之学,它的不显扬于人世,不是一朝一夕的事了。重视功利,崇奉谬论,这叫做淆乱经义;学一点文字训诂,教授章句背诵,沉陷于浅薄的知识和琐屑的见解,以掩蔽天下的耳目,这叫做侮慢经文;肆意发表放荡的论调,逞诡辩以取胜,文饰其邪恶的心术和卑劣的行为,驰骋世间以自高身价,而还自命为通晓六经,这叫做残害经书。像这样一些人,简直是连所谓账本都割裂弃废掉了,哪里还知道什么叫做尊重六经呢!